شیمی دهم در یک نگاه
شیمی دهم در یک نگاه :
شیمی چیست ؟
شیمی علمی است که دربارهٔ ترکیبات مادی، ساختار آنها، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها، تغییراتی که تجربه می‌کنند و انرژی‌هایی که در این تغییرات تولید و جذب می‌شود، مطالعه می‌کند. این علم به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چگونه مواد با یکدیگر واکنش می‌دهند و چگونه می‌توانند به مواد جدید تبدیل شوند. شیمی در زمینه‌های مختلفی از پزشکی تا صنایع شیمیایی و محیط زیست به اطلاعات ما کمک می‌کند.
???
شیمی دهم در یک نگاه
آرایش الکترونی اتم ها
هر اتم از یک هسته از پروتون و نوترون‌ها تشکیل شده است که در مرکز آن قرار دارند. اطراف هسته، الکترون‌ها به شکل لایه‌ها یا پوسته‌های الکترونی قرار دارند.
آرایش الکترونی یا ترکیب الکترونی اتم‌ها بر اساس قاعده اصلی پل تواهند، می‌تواند به‌صورت زیر توضیح داده شود:
- لایه اول (K): حاوی حداکثر ۲ الکترون است.
- لایه دوم (L): حاوی حداکثر ۸ الکترون است.
- لایه سوم (M): حاوی حداکثر ۸ الکترون است. و الی آخر.
الکترون‌ها در لایه‌های بیرونی اتم قرار می‌گیرند و تعداد الکترون‌های هر لایه معمولاً مختصاتی است. برای مثال، اگر یک اتم‌حاوی ۱۷ الکترون باشد، آرایش الکترونی آن ممکن است به این صورت باشد: ۲-۸-۷. این بیان می‌کند که در لایه اول، ۲ الکترون؛ در لایه دوم، ۸ الکترون و در لایه سوم، ۷ الکترون وجود دارد.
?⚛️⚡
یون و عدد اتمی
یون‌ها اتم‌هایی هستند که الکترون‌هایشان تغییر کرده است. زمانی که یک اتم الکترونی اضافی یا کم دارد، یا الکترون جابجا کند، یک یون شکل می‌گیرد. به عبارت دیگر، یون ها الکترون ها را اضافه یا کم می کنند تا به حالت پایدارتری برسند.
هنگامی که یک اتم الکترون اضافی یا کم دارد، یک یون به ترتیب به عنوان یون مثبت (که یک الکترون کم دارد و به آن یون کاتیون گفته می‌شود) و یون منفی (که یک الکترون اضافی دارد و به آن یون آنیون گفته می‌شود) شناخته می‌شود.
عدد اتمی یک مقدار صحیح است که بیانگر تعداد پروتون در هسته اتم است. این عدد بر روی جدول تناوبی عنصرها نشان داده می‌شود و همچنین بیانگر تعداد الکترون‌ها در یک اتم نیز می‌باشد، اگر اتم تازه باشد و تعداد هسته و الکترون برابر باشد.
✨??
تعیین شماره گروه و شماره تناوب در شیمی
در شیمی، شماره گروه و شماره تناوب دو مفهوم مهم هستند که اطلاعات مهمی را درباره عناصر شیمیایی فراهم می‌کنند.
- شماره گروه: شماره گروه به نوعی یک سیستم طبقه‌بندی است که بر پایه ویژگی‌های شیمیایی اندازه‌گیری شده است. در جدول تناوبی عناصر شیمیایی، عناصر در گروه‌های مشخصی قرار می‌گیرند. مثلاً، گروه 1 عوامل فلزی قلیایی مانند لیتیم، سدیم و پتاسیم است. این گروه‌بندی بر اساس تعداد الکترون‌های بیرونی از هسته اتم‌ها صورت می‌گیرد.
- شماره تناوب: شماره تناوب نشان‌دهنده تعداد عناصری است که در هر دوره از جدول تناوبی قرار می‌گیرند. هر دوره از جدول تناوبی شامل ردیف‌هایی از عناصر است که ویژگی‌های شیمیایی مشابه دارند. با پیشرفت از یک عنصر به عنصر بعدی در جدول تناوبی، خصوصیات شیمیایی به صورت دوره‌ای تغییر می‌کند.
به عنوان مثال، اکسیژن و سولفور عناصری هستند که در یک دوره از جدول تناوبی قرار می‌گیرند و ویژگی‌هایی مشابه به اشتراک دارند.?✨??
موازنه
در شیمی، موازنه یک مفهوم اساسی است که در فرایندهای شیمیایی بسیار مهم می‌باشد. موازنه به‌طور کلی، حفظ مقدار انرژی، جرم و مقادیر دیگر یک ویژگی خاص در یک سیستم یا فرایند مشخص است.
وقتی از موازنه در شیمی صحبت می‌شود، معمولاً به موازنه جرم یا موازنه مولکولی اشاره داریم که از مهمترین نوع موازنه‌ها محسوب می‌شود. این نوع موازنه بیانگر حفظ تعداد اتم‌ها در یک واکنش شیمیایی است.
برای توضیح بهتر، بیایید یک مثال ساده را در نظر بگیریم: در واکنش ساده احتراق متان (CH4) با اکسیژن (O2)، واکنشی جمعیتی تولید می‌شود: CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O
در این واکنش، برای انجام موازنه جرم، می‌بایست تعداد اتم‌های هر عنصر را در طرفین واکنش بررسی کرد تا مطمئن شویم که تعداد اتم‌ها (و در نتیجه جرم) در طرفین واکنش برابر است.
توجه داشته باشید که در مراحل مختلف فرایندهای شیمیایی، موازنه‌های دیگری نیز از جمله موازنه انرژی و موازنه حرارتی نیز مهم هستند که بیانگر حفظ انرژی و انتقال حرارت در طول فرایند می‌باشند.✨??
نام گذاری عناصر
نام‌گذاری عناصر یک فرآیند استاندارد و جهانی است که برای شناسایی و نام‌گذاری عناصر شیمیایی استفاده می‌شود. نام‌گذاری عناصر از یک سیستم خاص پیروی می‌کند که توسط سازمان بین‌المللی شیمی (IUPAC) تعیین شده است. این سیستم شامل چند قاعده کلی برای نام‌گذاری عناصر است. به هر عنصر یک نام و علامت شیمیایی (علامتی کوتاه برای نمایش عنصر) اختصاص می‌یابد.
نام‌گذاری عناصر بر اساس قوانین زیر انجام می‌شود:
- انتخاب نام: نام عنصر باید منحصر به فرد، غیر تکراری و شناخته شده باشد.
- نام لاتین: نام عناصر از حروف الفبای لاتین استفاده می‌کند.
- نام علائم: علائم شیمیایی عموماً از یک یا دو حرف از نام لاتین عنصر استفاده می‌کنند.
- ترتیب الفبا: علامت‌های شیمیایی به ترتیب الفبایی بر حسب نام لاتین عنصر قرار می‌گیرند.
مثال‌هایی از نام‌گذاری عناصر:
- اکسیژن: نام لاتین “O” با علامت شیمیایی “O” نشان داده می‌شود.
- آهن: نام لاتین “Iron” با علامت شیمیایی “Fe” مشخص می‌شود.
- هیدروژن: نام لاتین “Hydrogen” با علامت شیمیایی “H” نمایش داده می‌شود.
هر عنصر شیمیایی یک نام لاتین و یک علامت شیمیایی منحصر به فرد دارد که در تمام دستورالعمل‌های شیمیایی استفاده می‌شود. ?✨?
یون ها و ترکیبات یونی
یون‌ها و ترکیبات یونی از جمله مهمترین مفاهیم در شیمی هستند. یون‌ها اتم‌های یا گروه‌های اتمی هستند که بر اثر اختلاف الکتریکی یا اضافه یا کاهش الکترون، بار الکتریکی مثبت یا منفی پیدا می‌کنند. یون‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: یون‌های مثبت (کاتیون‌ها) که الکترون از دست می‌دهند و دارای بار مثبت هستند و یون‌های منفی (آنیون‌ها) که الکترون را دریافت می‌کنند و دارای بار منفی هستند.
ترکیبات یونی حاوی یک یا چند یون مثبت و یک یا چند یون منفی هستند که با هم ترکیب شده‌اند. این نوع ترکیبات حاوی یون‌های مختلفی با ترکیبات شیمیایی دیگر می‌باشند. به طور کلی، ترکیبات یونی با ترکیبات مولکولی متفاوت هستند که اتم‌ها به صورت کووالانسی به یکدیگر متصل هستند.
برای مثال، نمونه‌هایی از ترکیبات یونی عبارتند از:
- کلرید سدیم (NaCl): که شامل یک یون سدیم (Na⁺) و یک یون کلرید (Cl⁻) است.
- نیترات آمونیوم (NH₄NO₃): که شامل یک یون آمونیوم (NH₄⁺) و یک یون نیترات (NO₃⁻) می‌باشد.
- سولفات مس (CuSO₄): که حاوی یک یون مس (Cu²⁺) و یک یون سولفات (SO₄²⁻) است.
ترکیبات یونی در شیمی بسیار مهم هستند و در فرآیندهای شیمیایی زیادی استفاده می‌شوند. ?✨?
ساده سازی ریاضی
ساده‌سازی ریاضی به عنوان یک فرایند در ریاضیات، شامل تبدیل یک عبارت یا یک مساله پیچیده به یک شکل ساده‌تر و قابل فهم‌تر است. این تکنیک معمولاً با هدف انجام عمل‌های جمع، تفریق، ضرب و تقسیم بر روی اعضای یک عبارت یا مساله انجام می‌شود.
برای ساده‌سازی ریاضی، عموماً از قوانین معمول و ویژگی‌های عملیات ریاضی از جمله:
- انجام عملیات معمول بر روی عناصر مشابه.
- جمع و تفریق اعضا با هدف ادغام یا تقسیم کردن اجزای اعداد.
- استفاده از قوانین توان و رادیکال.
- اعمال قوانین متقارنیتها و توزیع.
- تبدیل توابع پیچیده به شکل‌های ساده‌تر.
ساده‌سازی ریاضی به عنوان یک مهارت مهم در حل مسائل ریاضی و استفاده از منطق پایه‌ای ریاضیات مورد نیاز است. این فرایند به کمک ما می‌آید تا به راحتی عبارات پیچیده ریاضیاتی را حل کرده و به نتایج دقیقتر و سریعتری برسیم. ???
مقدمات واکنش‌نویسی
واکنش‌نویسی یکی از موضوعات مهم و پایه‌ای در شیمی است. در این فرایند، واکنش‌های شیمیایی به صورت نمادین با استفاده از نمادهای شیمیایی، اعداد و جدول تناوبی نمایش داده می‌شوند. مقدمات واکنش‌نویسی شامل مفاهیم زیر است:
- نمادگذاری شیمیایی:
- عنصرها: هر عنصر با یک نماد شیمیایی نمایان می‌شود مانند H برای هیدروژن و O برای اکسیژن.
- ترکیبات: ترکیبات شیمیایی با استفاده از نماد عناصر و اعداد مولکولی نمایش داده می‌شوند، برای مثال آب با نماد H2O.
- یون‌ها: یون‌ها با نماد عنصر و بار الکتریکی مثبت یا منفی نمایش داده می‌شوند، مانند Na+ برای یون سدیم مونوپوزیتیو و Cl- برای یون کلر مونونگاتیو.
- نوع واکنش‌ها:
- واکنش‌های تشکیلی: در این واکنش‌ها، ترکیبات تولید می‌شوند. به عنوان مثال: A + B → AB.
- واکنش‌های تجزیه‌ای: در این واکنش‌ها، ترکیبات تقسیم می‌شوند. به عنوان مثال: AB → A + B.
- واکنش‌های مبادله ایونی: این واکنش‌ها با تبادل یون‌ها بین ترکیبات بروی می‌دهند. به عنوان مثال: AB + CD → AC + BD.
- واکنش‌های عبور اکسیژن: این نوع واکنش‌ها هنگامی رخ می‌دهند که یک ماده با اکسیژن واکنش دهد.
- تعادل واکنش:
- واکنش‌های شیمیایی با توجه به قانون تعادل شیمیایی اجرا می‌شوند، که تعادل ریاضی بین مولکول‌ها برقرار می‌کند.
واکنش‌نویسی اساسی‌ترین ابزار برای توصیف و تفسیر واکنش‌های شیمیایی است و با کمک آن می‌توان به درک بهتر این واکنش‌ها و نتایج آنها دست یافت. ??
پایه استکیومتری
استکیومتری یک روش تجزیه‌ای در شیمی است که برای اندازه‌گیری غلظت محلول‌ها و جداسازی ترکیبات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش بر اساس توانایی تفکیک ماده بر اساس خصوصیات فیزیکی آن، مانند جذب نور، استوانه، انتقال حرارت و…، انجام می‌شود. در اصول استکیومتری، از یک دستگاه به نام استکیومتر برای انجام اندازه‌گیری‌ها استفاده می‌شود.
مهمترین انواع استکیومتری عبارتند از:
- استکیومتر UV-Visible:
- این استکیومتر برای اندازه‌گیری جذب نور در دامنه طول موج‌های مرئی و فرابنفش به کار می‌رود.
- غالباً برای اندازه‌گیری غلظت محلول‌ها و تغییرات در سرعت واکنش‌ها استفاده می‌شود.
- استکیومتر فلوئورسانس:
- این استکیومتر برای اندازه‌گیری فلورسانس مولکول‌ها و تغییرات در غلظت آنها استفاده می‌شود.
- مناسب برای تجزیه و تحلیل مواد آلی و غیرآلی با حساسیت بالا می‌باشد.
- استکیومتر آمپلی‌فایر
- این دستگاه برای اندازه‌گیری شدت سیگنال‌های الکتریکی، مثلاً جریان الکتریکی یا ولتاژ، که به عنوان پاسخ به سیگنال‌های خارجی استفاده می‌شود.
- بسیار مفید برای اندازه‌گیری سیگنال‌های ضعیف است.
در کل، استکیومتری به عنوان یک روش تحلیلی قدرتمند در شیمی استفاده می‌شود که امکان تجزیه و تحلیل دقیق مواد و ترکیبات را فراهم می‌کند. ⚗️?
ساختار اتم
اتم، واحد ساختاری اصلی ماده است که از یک هسته کوچک و الکترون‌ها که دور آن می‌چرخند، تشکیل شده است. هسته اتم شامل پروتون‌ها و نوترون‌ها است، که این دو نوع ذرات از نوع هسته‌ای و با همیشه بار الکتریکی مثبت (برای پروتون) و بدون بار الکتریکی (برای نوترون) هستند. در حالی که الکترون‌ها که حول هسته حرکت می‌کنند، بار الکتریکی منفی دارند.
ساختار اتم را می‌توان به شکل زیر توضیح داد:
- هسته اتم: هسته اتم حاوی پروتون‌ها و نوترون‌ها است. پروتون‌ها بار مثبت دارند و نوترون‌ها بی‌بار هستند. این هسته در فضای بسیار کوچکی در مرکز اتم قرار دارد.
- الکترون‌ها: الکترون‌ها چرخه می‌زنند حول هسته در مدارهایی به نام مراکز الکترونی یا پوسته الکترونی. الکترون‌ها بار منفی دارند و بر اساس انرژی‌شان در مراکز مختلف حول هسته جای دارند.
- ارتباطات الکترونیکی: الکترون‌ها به صورت پاره‌ای در مدارها حول هسته قرار می‌گیرند و ارتباطات الکترونیکی بین آنها باعث ایجاد ویژگی‌های مختلف اتم و رفتار آن در ترکیبات شیمیایی می‌شود.
به طور کلی، ساختار اتم به صورت یک هسته کوچک و الکترون‌ها که حول آن می‌چرخند تشکیل می‌شود و این موارد از پایه‌ای‌ترین مفاهیم شیمی و فیزیک است. ?⚛️
جدول تناوبی
جدول تناوبی، یک فرمت سازماندهی شیمیایی است که عناصر شیمیایی را بر اساس ویژگی‌های شیمیایی و خصوصیات فیزیکی آنها دسته‌بندی می‌کند. این جدول عمدتاً بر پایه تعداد پروتون‌ها در هسته هر اتم (شماره اتمی یا شماره گروه) و خصوصیات الکترونی هر عنصر ساخته می‌شود.
هر خانه از جدول تناوبی شامل اطلاعاتی مانند نماد عنصر، نام عنصر، شماره اتمی (که نشان دهنده تعداد پروتون‌ها در هسته است) و جرم اتمی عنصر می‌باشد. این جدول همچنین انواع گروه‌ها و دوره‌ها را نمایش می‌دهد و خصوصیات مشترکی بین عناصر هر گروه یا دوره را نشان می‌دهد.
همچنین، با توجه به مکانیزم ترکیب‌پذیری عناصر در جدول تناوبی، می‌توان با استفاده از این جدول مشخص کرد که عناصر چگونه با یکدیگر واکنش می‌دهند و چگونه ترکیب‌های شیمیایی متنوعی ایجاد می‌کنند.
به طور خلاصه، جدول تناوبی یک ابزار مهم در شیمی است که به ما کمک می‌کند تا الگوها و روابط میان عناصر شیمیایی را درک کنیم و از آن برای پیش‌بینی واکنش‌های شیمیایی و خصوصیات عناصر استفاده کنیم. ???
مجموعه ی گام کلاس (گروه آموزشی مهندس مسعودی) با هدف ارتقاء سطح علمی و موفقیت دانش آموزان متوسطه و همچنین داوطلبان کنکور در سال 1400 تاسیس شد و از بهمن ماه 1400 فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد . این مجموعه ضمن بهره بردن از کادر اساتید زبده و حرفه ای در کنار جدیدترین تکنولوژی های آموزش آنلاین و آفلاین در حال رقم زدن فصل جدیدی از آموزش دروس مختلف متوسطه و کنکور می باشد
موسس و بنيانگذار سایت گام كلاس استاد امير مسعودى ، مطرح ترين و با سابقه ترين استاد رياضى و فيزيک ايران در آموزش آنلاين و تلويزيونى هستند كه با ارائه سبكى جديد و روش هاى پاسخگويى سريع ، مهم ترین تمایز گام‌کلاس نسبت به ساير موسسات می باشد.
