تفاوت همانند سازی و رونویسی ژن
رونویسی از ژن (Transcription) اولین مرحله در فرآیند بیان ژن است که در آن یک بخش از DNA که یک ژن را تشکیل می‌دهد، به یک مولکول RNA مکمل تبدیل می‌شود. این فرآیند توسط آنزیمی به نام RNA پلیمراز انجام می‌شود. مراحل اصلی رونویسی از ژن به صورت زیر است:
- آغاز (Initiation):
- RNA پلیمراز به ناحیه‌ای از DNA به نام پروموتر (Promoter) متصل می‌شود. این ناحیه قبل از ژن قرار دارد و شامل توالی‌های خاصی است که به RNA پلیمراز کمک می‌کند تا محل شروع رونویسی را شناسایی کند.
- DNA در ناحیه پروموتر باز می‌شود و دو رشته DNA از هم جدا می‌شوند.
- طویل‌سازی (Elongation):
- RNA پلیمراز در طول رشته DNA حرکت می‌کند و رشته RNA مکمل را با استفاده از نوکلئوتیدهای RNA (A، U، C، G) می‌سازد.
- این رشته RNA در جهت ۵’ به ۳’ سنتز می‌شود، به این معنا که نوکلئوتیدها به انتهای ۳’ رشته در حال رشد اضافه می‌شوند.
- پایان (Termination):
- هنگامی که RNA پلیمراز به توالی‌های پایانی ژن می‌رسد، فرآیند رونویسی به پایان می‌رسد و RNA پلیمراز از DNA جدا می‌شود.
- رشته RNA تازه سنتز شده نیز از DNA جدا می‌شود.
- پردازش RNA (RNA Processing): (در یوکاریوت‌ها)
- پس از رونویسی، RNA اولیه یا پرهmRNA پردازش می‌شود تا به RNA بالغ یا mRNA تبدیل شود.
- این پردازش شامل اضافه شدن کلاهک ۵’ (5′ Cap)، پلی‌آدنیلاسیون در انتهای ۳’ (Polyadenylation) و پیرایش (Splicing) برای حذف اینترون‌ها و اتصال اگزون‌ها می‌باشد.
نتیجه نهایی فرآیند رونویسی یک مولکول RNA است که می‌تواند در فرآیند ترجمه (Translation) به پروتئین تبدیل شود یا در برخی موارد به عنوان RNA غیر کدکننده (مثل tRNA یا rRNA) عمل کند.
تفاوت همانند سازی و رونویسی ژن
همانندسازی (Replication) و رونویسی (Transcription) دو فرآیند مهم زیستی هستند که هر دو با مولکول DNA سر و کار دارند، اما اهداف و جزئیات آنها متفاوت است. در زیر به تفاوت‌های کلیدی بین این دو فرآیند پرداخته می‌شود:
هدف
- همانندسازی (Replication):
- هدف همانندسازی، تولید یک کپی دقیق از کل ژنوم DNA برای تقسیم سلول است. این فرآیند باعث می‌شود هر سلول دختر در تقسیم سلولی، یک مجموعه کامل از DNA را دریافت کند.
- رونویسی (Transcription):
- هدف رونویسی، تولید یک مولکول RNA مکمل از روی یک ژن خاص در DNA است. این RNA سپس می‌تواند به عنوان الگو برای سنتز پروتئین‌ها (mRNA) یا به عنوان مولکول‌های عملکردی (مثل tRNA یا rRNA) عمل کند.
محصول نهایی
- همانندسازی:
- محصول نهایی همانندسازی دو مولکول DNA دو رشته‌ای هستند که هر کدام شامل یک رشته اصلی و یک رشته جدید هستند.
- رونویسی:
- محصول نهایی رونویسی یک رشته RNA تک رشته‌ای است که مکمل یک رشته از DNA الگو است.
آنزیم‌های کلیدی
- همانندسازی:
- DNA پلیمراز: سنتز رشته‌های جدید DNA.
- هلیکاز: باز کردن دو رشته DNA.
- پریماز: سنتز پرایمر RNA.
- لیگاز: اتصال قطعات اوکازاکی در رشته پیرو.
- رونویسی:
- RNA پلیمراز: سنتز رشته RNA از روی رشته الگوی DNA.
محل انجام
- همانندسازی:
- در یوکاریوت‌ها، در هسته سلول و در پروکاریوت‌ها، در سیتوپلاسم (محل نوکلئوئید).
- رونویسی:
- در یوکاریوت‌ها، در هسته سلول و در پروکاریوت‌ها، در سیتوپلاسم.
زمان انجام
- همانندسازی:
- در مرحله S (سنتز) چرخه سلولی رخ می‌دهد و قبل از تقسیم سلولی است.
- رونویسی:
- به طور مداوم در طول چرخه سلولی انجام می‌شود و به نیازهای سلول برای سنتز پروتئین‌ها و RNAهای عملکردی بستگی دارد.
فرآیند
- همانندسازی:
- شامل باز شدن DNA، سنتز پرایمر، سنتز رشته‌های جدید DNA، و اصلاح خطاها است.
- رونویسی:
- شامل اتصال RNA پلیمراز به پروموتر، سنتز رشته RNA، و پایان رونویسی است. در یوکاریوت‌ها، پردازش RNA نیز پس از رونویسی انجام می‌شود.
پردازش
- همانندسازی:
- معمولاً پردازش خاصی نیاز ندارد، زیرا محصول نهایی مستقیماً DNA است.
- رونویسی:
- در یوکاریوت‌ها، RNA اولیه (پرهmRNA) پردازش می‌شود تا به mRNA بالغ تبدیل شود. این پردازش شامل اضافه کردن کلاهک ۵’، پلی‌آدنیلاسیون در انتهای ۳’ و پیرایش (Splicing) برای حذف اینترون‌ها و اتصال اگزون‌ها است.
در مجموع، همانندسازی و رونویسی هر دو فرآیندهای اساسی برای عملکرد و بقای سلول‌ها هستند، اما هر کدام با هدف، آنزیم‌ها، مکان و زمان خاص خود عمل می‌کند.
مجموعه ی گام کلاس (گروه آموزشی مهندس مسعودی) با هدف ارتقاء سطح علمی و موفقیت دانش آموزان متوسطه و همچنین داوطلبان کنکور در سال 1400 تاسیس شد و از بهمن ماه 1400 فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد . این مجموعه ضمن بهره بردن از کادر اساتید زبده و حرفه ای در کنار جدیدترین تکنولوژی های آموزش آنلاین و آفلاین در حال رقم زدن فصل جدیدی از آموزش دروس مختلف متوسطه و کنکور می باشد
موسس و بنيانگذار سایت گام كلاس استاد امير مسعودى ، مطرح ترين و با سابقه ترين استاد رياضى و فيزيک ايران در آموزش آنلاين و تلويزيونى هستند كه با ارائه سبكى جديد و روش هاى پاسخگويى سريع ، مهم ترین تمایز گام‌کلاس نسبت به ساير موسسات می باشد.
