تاریخچه ادبیات فارسی
قبل از شروع مطلب تاریخچه ادبیات فارسی اول از همه بذارید شما رو با واژه فارسی آشنا کنم.
فارسی چیست؟
ادبیات فارسی، که به آن ادبیات پارسی نیز می‌گویند، به مجموعه‌ای از آثار شفاهی و کتبی نوشته شده به زبان فارسی گفته می‌شود. این ادبیات که قدمتی بیش از دو و نیم هزار سال دارد، یکی از غنی‌ترین و پربارترین ادبیات‌های جهان به شمار می‌رود و در طول تاریخ خود، تحت تأثیر فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف، تحولات و دگرگونی‌های بسیاری را تجربه کرده است.
دو گونه اصلی ادبیات فارسی:
- شعر فارسی: شامل انواع مختلف شعر، از جمله غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، و هایکو می‌شود. برخی از مشهورترین شاعران فارسی عبارتند از: رودکی، فردوسی، سعدی، حافظ، مولانا، و نظامی.
- نثر فارسی: شامل انواع مختلف نثر، از جمله داستان، رمان، مقاله، سفرنامه، و تاریخ می‌شود. برخی از مشهورترین نویسندگان فارسی عبارتند از: بیهقی، گلستان سعدی، بوستان سعدی، مثنوی معنوی مولانا، سفرنامه ناصر خسرو، و رمان بوف کور صادق هدایت.
اهمیت ادبیات فارسی:
ادبیات فارسی از جهات مختلفی حائز اهمیت است:
- ارزش ادبی: این ادبیات سرشار از آثار فاخر و ارزشمند ادبی است که از نظر زیبایی‌شناسی، ظرافت‌های زبانی، و عمق مفاهیم، در سطحی جهانی قرار دارند.
- هویت فرهنگی: ادبیات فارسی نقش مهمی در شکل‌گیری و حفظ هویت فرهنگی ایرانیان ایفا کرده است. این ادبیات، آینه تمام‌نمای تاریخ، فرهنگ، و باورهای مردم ایران در طول قرون مختلف بوده است.
- تأثیرگذاری: ادبیات فارسی در طول تاریخ بر ادبیات زبان‌های دیگر، از جمله عربی، ترکی، و اردو، تاثیر قابل توجهی گذاشته است.
- میراث جهانی: این ادبیات به عنوان یکی از گنجینه‌های ارزشمند بشریت، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
مطالعه ادبیات فارسی:
مطالعه ادبیات فارسی فواید بسیاری دارد، از جمله:
- افزایش آگاهی فرهنگی: با مطالعه این ادبیات، می‌توان با فرهنگ، تاریخ، و باورهای مردم ایران آشنا شد.
- تقویت زبان فارسی: مطالعه آثار ادبی فارسی به تقویت vocabulary, grammar, and writing skills in the Persian language.
- لذت بردن از زیبایی: ادبیات فارسی سرشار از آثار زیبا و دلنشین است که می‌توان از خواندن آنها لذت برد.
- انسان شدن: ادبیات فارسی به انسان کمک می‌کند تا با مفاهیم عمیق انسانی مانند عشق، مرگ، زندگی، و فلسفه آشنا شود و درک عمیق‌تری از خود و جهان پیرامون خود پیدا کند.
مطالعه ادبیات فارسی، دریچه‌ای به سوی دنیایی از زیبایی، معرفت، و فرهنگ است. با مطالعه این ادبیات، می‌توان با گنجینه‌ای از حکمت و اندیشه آشنا شد و از غنای فرهنگی آن لذت برد.
تاریخچه ادبیات فارسی
تاریخچه ادبیات فارسی
ادبیات فارسی، که به آن ادبیات پارسی نیز می‌گویند، به مجموعه‌ای از آثار شفاهی و کتبی نوشته شده به زبان فارسی گفته می‌شود. این ادبیات که قدمتی بیش از دو و نیم هزار سال دارد، یکی از غنی‌ترین و پربارترین ادبیات‌های جهان به شمار می‌رود و در طول تاریخ خود، تحت تأثیر فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف، تحولات و دگرگونی‌های بسیاری را تجربه کرده است.
دوره‌های مختلف ادبیات فارسی:
ادبیات فارسی را به طور کلی می‌توان به هفت دوره تقسیم کرد:
1. دوره پیش از اسلام:
- در این دوره، آثار ادبی به صورت شفاهی و سینه به سینه منتقل می‌شدند.
- مهم‌ترین آثار این دوره عبارتند از: گاتها (بخش‌هایی از اوستا)، شاهنامه (نسخه‌های اولیه)، و متون پهلوی.
2. دوره سامانی (قرن چهارم هجری):
- در این دوره، با روی کار آمدن سلسله سامانی، زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور انتخاب شد.
- در این دوره، شاهد شکوفایی شعر و نثر فارسی هستیم.
- از مهم‌ترین شاعران این دوره می‌توان به رودکی، ابوسعید ابوالخیر، و فرخی سیستانی اشاره کرد.
- از مهم‌ترین نثرنویسندگان این دوره می‌توان به بلعمی، مسعودی، و ابن مقفع اشاره کرد.
3. دوره غزنوی و سلجوقی (قرن پنجم و ششم هجری):
- در این دوره، شاهد ظهور سبک خراسانی در شعر فارسی هستیم.
- از مهم‌ترین شاعران این دوره می‌توان به فردوسی، عطار، سنایی، نظامی، و مولانا اشاره کرد.
- در این دوره، نثر فارسی نیز به تکامل خود رسید.
- از مهم‌ترین نثرنویسندگان این دوره می‌توان به گلستان سعدی و بوستان سعدی اشاره کرد.
4. دوره مغول و تیموری (قرن هفتم تا نهم هجری):
- در این دوره، شاهد افول سبک خراسانی و ظهور سبک عراقی در شعر فارسی هستیم.
- از مهم‌ترین شاعران این دوره می‌توان به سعدی، حافظ، خواجوی کرمانی، و هجده اشاره کرد.
- در این دوره، شاهد ظهور تاریخ‌نویسی و تذکره‌نویسی در نثر فارسی هستیم.
- از مهم‌ترین تاریخ‌نویسان این دوره می‌توان به رشیدالدین فضل‌الله و حمدالله مستوفی اشاره کرد.
- از مهم‌ترین تذکره‌نویسان این دوره می‌توان به عوفی و سامع تبریزی اشاره کرد.
5. دوره صفوی (قرن دهم تا یازدهم هجری):
- در این دوره، شاهد ظهور سبک هندی در شعر فارسی هستیم.
- از مهم‌ترین شاعران این دوره می‌توان به صائب تبریزی، بیدل دهلوی، و کلیم کاشانی اشاره کرد.
- در این دوره، منظومه‌های عاشقانه و ترجمه متون علمی از زبان‌های دیگر در نثر فارسی رواج پیدا کرد.
6. دوره بازگشت (قرن دوازدهم هجری):
- در این دوره، شاعران به سبک خراسانی بازگشتند.
- از مهم‌ترین شاعران این دوره می‌توان به قاآنی و وحید دستگردی اشاره کرد.
7. دوره مشروطه و پس از آن (قرن سیزدهم هجری به بعد):
- در این دوره، شاهد تحولات عمیقی در شعر و نثر فارسی هستیم.
- در این دوره، شعر نو، داستان، رمان، نمایشنامه، و مقاله در ادبیات فارسی رواج پیدا کرد.
- از مهم‌ترین شاعران این دوره می‌توان به نیما یوشیج، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، و سهراب سپهری اشاره کرد.
- از مهم‌ترین نویسندگان این دوره می‌توان به محمدعلی جمالزاده، صادق هدایت، بزرگ علوی، و هوشنگ گلشیری اشاره کرد.
تاریخچه ادبیات فارسی دوره پیش از اسلام
دوره پیش از اسلام در تاریخ ادبیات فارسی، دوره‌ای غنی و پربار است که با وجود فقدان آثار مکتوب فراوان، گنجینه‌ای از سروده‌ها، داستان‌ها و حکایات شفاهی را به ارث گذاشته است. این دوره را می‌توان به دو بخش کلی تقسیم کرد:
1. زبان‌های ایرانی باستان (تا سده‌های چهارم و سوم پیش از میلاد):
- این دوره با سروده‌های گاهان در اوستا، کهن‌ترین بخش این کتاب مقدس زرتشتی، آغاز می‌شود. گاهان به لحاظ زبانی و ادبی از اهمیت بالایی برخوردار است و قدمت آن را به حدود سده‌های 12 تا 10 پیش از میلاد مسیح نسبت می‌دهند.
- از دیگر آثار برجسته این دوره، سنگ‌نبشته‌های هخامنشی به خط میخی فارسی باستان است. این سنگ‌نبشته‌ها، مانند کتیبه بیستون، فرمان‌ها و اعلانات شاهان هخامنشی را ثبت کرده‌اند و از نظر زبان‌شناسی و تاریخی حائز اهمیت هستند.
2. دوره ساسانی (از سده سوم پیش از میلاد تا سال 651 میلادی):
- در این دوره، زبان پهلوی به عنوان زبان رسمی و ادبی رواج پیدا کرد. کتاب اوستا در این دوره به خط و زبان پهلوی ساسانی تدوین شد.
- آثار پهلوی شامل متون دینی، فلسفی، علمی، ادبی و حقوقی می‌شود. از جمله متون ادبی این دوره می‌توان به “کارنامه اردشیر بابکان”، “یادگار زریران” و “بندهش” اشاره کرد.
- شاعران این دوره ناشناس هستند و سروده‌هایشان به صورت شفاهی سینه به سینه نقل می‌شده است. از این سروده‌ها، تنها بخش‌هایی در متون پهلوی یا عربی نقل شده است.
- مانی، بنیانگذار دین مانی، از جمله شخصیت‌های برجسته این دوره است که به خط و زبان مانوی کتابی مذهبی به نام “ارژنگ” نگاشت.
ویژگی‌های کلی ادبیات پیش از اسلام:
- شفاهی بودن: بخش عمده‌ای از آثار این دوره به صورت شفاهی نقل می‌شده و تا دوران ساسانی به کتابت درنیامده بود.
- مذهبی بودن: بسیاری از آثار این دوره مضامین مذهبی، به‌ویژه زرتشتی، دارند.
- حماسی بودن: حماسه‌ها و داستان‌های پهلوانی از جمله ژانرهای رایج در این دوره بوده‌اند.
- سادگی و روانی: زبان این دوره ساده و روان است و از صنایع ادبی پیچیده در آن استفاده نمی‌شود.
اهمیت دوره پیش از اسلام:
- این دوره پایه‌گذار ادبیات فارسی نو است و بسیاری از واژگان، اصطلاحات و مضامین آن در ادبیات بعد از اسلام نیز به کار رفته است.
- شناخت این دوره برای درک بهتر سیر تحول ادبیات فارسی ضروری است.
تاریخچه ادبیات فارسی دوره سامانی
دوره سامانی (قرن چهارم هجری) نقطه عطفی در تاریخ ادبیات فارسی به شمار می‌رود و به عنوان “عصر طلایى نثر و نظم فارسی” شناخته می‌شود. در این دوره، زبان فارسی دری به عنوان زبان رسمی و ادبی در قلمرو سامانیان رواج پیدا کرد و شاعران و نویسندگان بزرگی با حمایت و تشویق شاهان و درباریان سامانی به خلق آثار بدیع در نظم و نثر پرداختند.
مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره عبارتند از:
- گرایش به احیای فرهنگ و زبان فارسی: سامانیان پس از اسلام، با روی کار آمدن، به احیای فرهنگ و زبان فارسی پرداختند و در این راستا، از شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان حمایت و تشویق می‌کردند.
- ترجمه آثار علمی و فلسفی: در این دوره، بسیاری از آثار علمی و فلسفی از زبان‌های عربی و یونانی به زبان فارسی ترجمه شد که به غنی‌تر شدن ادبیات فارسی کمک کرد.
- ظهور انواع ادبی جدید: در این دوره، انواع ادبی جدیدی مانند مثنوی، قصیده، غزل و رباعی رواج پیدا کرد و شاعران در این قالب‌ها به سرودن شعر پرداختند.
- ظهور نثر فصیح و متین: در این دوره، نثر فارسی به پختگی و کمال خود رسید و نویسندگانی مانند رودکی، بلعمی و دقیقی آثار برجسته‌ای در نثر فارسی خلق کردند.
برخی از مهم‌ترین شاعران و نویسندگان این دوره عبارتند از:
- رودکی سمرقندی: لقب “پدر شعر فارسی” را به او داده‌اند و در سرودن انواع شعر، به‌ویژه مدیحه، غزل و مثنوی مهارت داشت.
- ابوشکور بلخی: شاعری توانا در سرودن قصیده و غزل بود و به “ملک الشعرای خراسان” معروف بود.
- بلعمی: مورخ و نویسنده‌ای برجسته بود که تاریخ طبری را به زبان فارسی ترجمه کرد و کتاب تاریخ بلعمی را نیز نگاشت.
- دقیقی طوسی: شاعر حماسی‌سرای نامداری بود که داستان‌های حماسی مانند “گرشاسب‌نامه” و “شاهنامه دقیقی” را سروده است.
- فردوسی: حماسه‌سرای نامدار ایران و سراینده شاهنامه، که بزرگ‌ترین اثر حماسی زبان فارسی به شمار می‌رود.
آثار برجسته این دوره عبارتند از:
- شاهنامه فردوسی: حماسه‌ای بلند که داستان‌های پهلوانی ایران را از آغاز تا حمله اعراب به ایران روایت می‌کند.
- تاریخ طبری: ترجمه فارسی تاریخ طبری توسط بلعمی، که یکی از مهم‌ترین منابع تاریخ ایران باستان به شمار می‌رود.
- کلیله و دمنه: ترجمه فارسی این کتاب پندآموز از زبان عربی، که به نثر ساده و روان نوشته شده است.
- رساله‌های فلسفی: مانند رساله‌های ابن سینا و فارابی که در زمینه‌های مختلف فلسفی به نگارش درآمده‌اند.
دوره سامانی نقشی اساسی در شکل‌گیری و پویایی ادبیات فارسی داشت و زمینه‌ای را برای شکوفایی و بالندگی این ادبیات در دوره‌های بعد فراهم کرد.
تاریخچه ادبیات فارسی دوره غزنوی و سلجوقی (قرن پنجم تا هفتم هجری)
دوره غزنوی و سلجوقی دوره‌ای پرفراز و نشیب در تاریخ ایران بود، اما در عین حال، شاهد شکوفایی و بالندگی ادبیات فارسی نیز بود. در این دوره، زبان فارسی به عنوان زبان رسمی و ادبی در قلمرو وسیعی از شرق تا غرب جهان اسلام رواج پیدا کرد و شاعران و نویسندگان بزرگی با حمایت و تشویق حاکمان غزنوی و سلجوقی به خلق آثار بدیع در نظم و نثر پرداختند.
مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره عبارتند از:
- گرایش به حماسه‌سرایی: در این دوره، حماسه‌سرایی رواج پیدا کرد و شاعرانی مانند فردوسی، اسدی طوسی و نظامی گنجوی به سرودن حماسه‌های بلند پرداختند.
- ظهور غزل و مثنوی: غزل و مثنوی در این دوره به اوج شکوفایی خود رسید و شاعرانی مانند سنایی، عطار، سعدی و مولانا در این قالب‌ها به سرودن شعر پرداختند.
- گرایش به عرفان و تصوف: در این دوره، گرایش به عرفان و تصوف در ادبیات فارسی نمود پیدا کرد و شاعرانی مانند سنایی، عطار و مولانا اشعار عرفانی و پرمغزی سرودند.
- ترجمه متون علمی و فلسفی: در این دوره، ترجمه متون علمی و فلسفی از زبان‌های عربی و یونانی به زبان فارسی ادامه پیدا کرد و به غنی‌تر شدن ادبیات فارسی کمک کرد.
- ظهور نثر فصیح و متین: در این دوره، نثر فارسی به پختگی و کمال خود رسید و نویسندگانی مانند بیهقی، غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی آثار برجسته‌ای در نثر فارسی خلق کردند.
برخی از مهم‌ترین شاعران و نویسندگان این دوره عبارتند از:
- فردوسی: حماسه‌سرای نامدار ایران و سراینده شاهنامه، که بزرگ‌ترین اثر حماسی زبان فارسی به شمار می‌رود.
- اسدی طوسی: شاعر حماسی‌سرای نامداری بود که “گرشاسب‌نامه” را به نظم درآورد.
- نظامی گنجوی: شاعر حماسی‌سرای برجسته‌ای بود که “خمسة نظامی” (خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، اسکندرنامه، هفت پیکر و مخزن الاسرار) را به نظم درآورد.
- سنایی: شاعر عارف و صاحب‌نامی بود که “حدیقه الحقایقه” و “مثنوی غزل‌ها” را سرود.
- عطار: شاعر عارف و صاحب‌نامی بود که “منطق‌الطیر” و “تذکرة الاولیاء” را به نظم و نثر درآورد.
- سعدی: شاعر نامدار ایرانی و سراینده بوستان و گلستان که به عنوان “پادشاه سخن” شناخته می‌شود.
- مولانا: شاعر عارف و نامدار ایرانی و سراینده مثنوی معنوی که به عنوان “مولوی” نیز مشهور است.
- ابوالفضل بیهقی: مورخ و نویسنده‌ای برجسته بود که کتاب تاریخ بیهقی را به نگارش درآورد.
- غزالی: فیلسوف و عارف نامداری بود که کتاب‌های کیمیای سعادت و احیاء علوم الدین را به نگارش درآورد.
- خواجه نصیرالدین طوسی: فیلسوف و دانشمند نامداری بود که کتاب‌های اخلاق ناصری و اوصاف الاشراف را به نگارش درآورد.
آثار برجسته این دوره عبارتند از:
- شاهنامه فردوسی: حماسه‌ای بلند که داستان‌های پهلوانی ایران را از آغاز تا حمله اعراب به ایران روایت می‌کند.
- خمسة نظامی: مجموعه پنج حماسه از نظامی گنجوی که شامل خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، اسکندرنامه، هفت پیکر و مخزن الاسرار است.
- بوستان و گلستان سعدی: دو مجموعه داستان و حکایت منظوم و نثر از سعدی که به لحاظ فصاحت و بلاغت از مقام بالایی برخوردارند.
- مثنوی معنوی مولانا: حماسه‌ای عرفانی و بلند از مولانا که به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار ادبی جهان شناخته می‌شود.
تاریخچه ادبیات فارسی دوره مغول و تیموری (قرن هفتم تا دهم هجری)
دوره مغول و تیموری دوره‌ای پرفراز و نشیب در تاریخ ایران بود و ادبیات فارسی نیز از این آشوب‌ها بی‌نصیب نماند. با حمله مغول در قرن هفتم هجری، بسیاری از مراکز فرهنگی ویران شد و شاعران و نویسندگان به نقاط مختلف پناه بردند. این امر باعث رکود نسبی در ادبیات فارسی شد.
مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره عبارتند از:
- تغییر و تحولات زبانی: در اثر یورش مغول و ورود اقوام ترک به ایران، زبان فارسی تحت تاثیر زبان ترکی قرار گرفت و در آن واژه‌ها و اصطلاحات جدیدی رواج پیدا کرد.
- ظهور سبک عراقی: در این دوره، سبک عراقی در شعر فارسی رواج پیدا کرد. این سبک که در عهد آل بویه در عراق عجم شکل گرفته بود، بر صنایع ادبی و آرایه‌های لفظی تأکید داشت.
- گرایش به عرفان و تصوف: در این دوره، گرایش به عرفان و تصوف در ادبیات فارسی ادامه پیدا کرد و شاعرانی مانند حافظ و جامی اشعار عرفانی و پرمغزی سرودند.
- ظهور نثر ساده: در این دوره، نثر ساده رواج پیدا کرد و نویسندگانی مانند ناصرخسرو قبادیانی و زکریا قزوینی در این سبک به نثرنویسی پرداختند.
برخی از مهم‌ترین شاعران و نویسندگان این دوره عبارتند از:
- سعدی: شاعر نامدار ایرانی و سراینده بوستان و گلستان که به عنوان “پادشاه سخن” شناخته می‌شود.
- مولانا: شاعر عارف و نامدار ایرانی و سراینده مثنوی معنوی که به عنوان “مولوی” نیز مشهور است.
- حافظ: شاعر نامدار ایرانی و غزل‌سرای برجسته‌ای که به عنوان “لسان الغیب” شناخته می‌شود.
- جامی: شاعر و عارف نامدار ایرانی و سراینده هفت اورنگ که به عنوان “خاتم الشعرا” نیز مشهور است.
- ناصرخسرو قبادیانی: شاعر و متفکر نامدار ایرانی و سراینده دیوان اشعار و سفرنامه.
- زکریا قزوینی: مورخ، جغرافی‌دان و دانشمند نامدار ایرانی و مؤلف آثار جغرافیایی و تاریخی مانند عجایب المخلوقات و آثار البلاد.
آثار برجسته این دوره عبارتند از:
- بوستان و گلستان سعدی: دو مجموعه داستان و حکایت منظوم و نثر از سعدی که به لحاظ فصاحت و بلاغت از مقام بالایی برخوردارند.
- مثنوی معنوی مولانا: حماسه‌ای عرفانی و بلند از مولانا که به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار ادبی جهان شناخته می‌شود.
- دیوان حافظ: مجموعه غزلیات و اشعار حافظ که به لحاظ مضمون، زبان و موسیقی کلام از جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی برخوردار است.
- هفت اورنگ جامی: مجموعه هفت منظومه از جامی که شامل بهار، سبلة، لیلی و مجنون، تحفة الخرام، خسرو و شیرین، سلامان و ابسال و یوسف و زلیخا است.
- سفرنامه ناصرخسرو: سفرنامه‌ای از ناصرخسرو قبادیانی که در آن به شرح سفرهای خود به نقاط مختلف جهان اسلام پرداخته است.
تاریخچه ادبیات فارسی دوره صفوی (قرن دهم تا یازدهم هجری)
دوره صفوی، دوره‌ای مهم و پرفراز و نشیب در تاریخ ایران و ادبیات فارسی بود. در این دوره، با روی کار آمدن سلسله صفوی و رسمیت یافتن مذهب شیعه، تحولات فرهنگی و اجتماعی عمیقی در ایران رخ داد که این تحولات در ادبیات فارسی نیز انعکاس یافت.
مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره عبارتند از:
- گرایش به مذهب شیعه: با رسمیت یافتن مذهب شیعه در ایران، ادبیات فارسی نیز تحت تاثیر این موضوع قرار گرفت و مضامین مذهبی و مدایح ائمه اطهار در شعر و نثر رواج پیدا کرد.
- ظهور سبک هندی: در این دوره، سبک هندی در شعر فارسی رواج پیدا کرد. این سبک که در اواخر دوره تیموری در هندوستان شکل گرفته بود، بر صنایع ادبی پیچیده، تشبیهات اغراق‌آمیز و استفاده از واژگان و اصطلاحات خاص تأکید داشت.
- گرایش به عرفان: در این دوره، گرایش به عرفان و تصوف در ادبیات فارسی ادامه پیدا کرد و شاعرانی مانند محتشم کاشانی و وصال شیرازی اشعار عرفانی سرودند.
- ظهور نثر مصنوع: در این دوره، نثر مصنوع رواج پیدا کرد. این سبک که در اواخر دوره تیموری شکل گرفته بود، بر اطناب و سجع و استفاده از آرایه‌های لفظی پیچیده تأکید داشت.
برخی از مهم‌ترین شاعران و نویسندگان این دوره عبارتند از:
- بابافغانی: شاعر نامدار و از پیشگامان سبک هندی، مشهور به “شیخ اجل”.
- وحشی بافقی: شاعر برجسته سبک هندی و صاحب دیوان اشعار.
- محتشم کاشانی: شاعر نامدار و مشهور به سرودن “گلشن ثنا” در سوگ امام حسین (ع).
- وصال شیرازی: شاعر عارف و صاحب دیوان اشعار.
- عطاردی: شاعر و نثرنویس برجسته و صاحب دیوان اشعار و رسائل عرفانی.
- میرزا قاسم جوهری: نثرنویس و مورخ برجسته و صاحب کتاب “تاریخ روضه الصفا”.
آثار برجسته این دوره عبارتند از:
- سبحة المروارید: مجموعه غزلیات بابافغانی که از نمونه‌های برجسته سبک هندی به شمار می‌رود.
- دیوان وحشی بافقی: مجموعه غزلیات و اشعار وحشی بافقی که از نمونه‌های برجسته سبک هندی به شمار می‌رود.
- گلشن ثنا: مجموعه اشعار محتشم کاشانی در سوگ امام حسین (ع).
- دیوان وصال شیرازی: مجموعه غزلیات و اشعار وصال شیرازی.
- جوهر العطا: مجموعه رسائل عرفانی عطاردی.
- تاریخ روضه الصفا: کتابی تاریخی از میرزا قاسم جوهری که به تاریخ جهان اسلام می‌پردازد.
دوره صفوی، دوره‌ای پرفراز و نشیب در تاریخ ایران و ادبیات فارسی بود. با وجود تحولات سیاسی و اجتماعی، این دوره شاهد ظهور شاعران و نویسندگان بزرگی بود که آثار بدیعی در نظم و نثر خلق کردند.
تاریخچه ادبیات فارسی دوره بازگشت (قرن دوازدهم هجری)
دوره بازگشت، که به عنوان “نهضت بازگشت ادبی” نیز شناخته می‌شود، دوره‌ای در تاریخ ادبیات فارسی است که از نیمه دوم قرن دوازدهم هجری آغاز شد و تا اواخر این قرن ادامه پیدا کرد. در این دوره، گروهی از شاعران و نویسندگان ایرانی در واکنش به ابتذال و انحطاط شعر فارسی در دوره صفوی، به پیروی از سبک خراسانی و عراقی، دو سبک برجسته شعر فارسی در دوره‌های پیشین، روی آوردند.
مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره عبارتند از:
- بازگشت به سبک خراسانی و عراقی: شاعران این دوره در سرودن شعر، از شیوه‌ها و آرایه‌های شعری رایج در سبک خراسانی و عراقی استفاده می‌کردند.
- توجه به مضامین اخلاقی و اجتماعی: شاعران این دوره در اشعار خود به مضامین اخلاقی، اجتماعی و سیاسی می‌پرداختند و از مفاهیمی مانند عدالت، انصاف، آزادی و وطن‌دوستی سخن می‌گفتند.
- استفاده از زبان فصیح و روان: شاعران این دوره در سرودن شعر، از زبان فصیح و روان و واژگان و اصطلاحات ادبی رایج استفاده می‌کردند.
برخی از مهم‌ترین شاعران و نویسندگان این دوره عبارتند از:
- صباحی: شاعر نامدار و از پیشگامان نهضت بازگشت ادبی، مشهور به “ملک الشعرا”.
- مشفق کاشانی: شاعر برجسته و صاحب دیوان اشعار.
- بیدل: شاعر عارف و صاحب دیوان اشعار.
- فرامرز کاشانی: شاعر و نثرنویس برجسته و صاحب دیوان اشعار و رسائل عرفانی.
- مهدی قلی هدایت: شاعر و نثرنویس برجسته و صاحب دیوان اشعار و رسائل اخلاقی و اجتماعی.
آثار برجسته این دوره عبارتند از:
- گلشن صبحدم: مجموعه غزلیات صبایی که از نمونه‌های برجسته شعر دوره بازگشت به شمار می‌رود.
- دیوان مشفق کاشانی: مجموعه غزلیات و اشعار مشفق کاشانی.
- دیوان بیدل: مجموعه غزلیات و اشعار بیدل که به لحاظ مضامین عرفانی و زبان پیچیده از جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی برخوردار است.
- روضه خلد: مجموعه رسائل اخلاقی و اجتماعی مهدی قلی هدایت.
دوره بازگشت، هرچند نتوانست به طور کامل به شکوه و عظمت شعر فارسی در دوره‌های پیشین دست یابد، اما گامی مهم در جهت احیای ادبیات فارسی و بازگشت به اصالت و هویت آن به شمار می‌رود.
تاریخچه ادبیات فارسی دوره مشروطه و پس از آن
دوره مشروطه و پس از آن (قرن سیزدهم تاکنون) دوره‌ای پرفراز و نشیب در تاریخ ایران و ادبیات فارسی بود. در این دوره، با تحولات سیاسی و اجتماعی عمیقی که در ایران رخ داد، ادبیات فارسی نیز دستخوش دگرگونی‌های چشمگیری شد.
مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره عبارتند از:
- تعهد اجتماعی: شاعران و نویسندگان این دوره، در آثار خود به مسائل و مشکلات جامعه می‌پرداختند و از ظلم و ستم حاکمان و استبداد قاجاریه انتقاد می‌کردند.
- نوآوری در قالب و محتوا: در این دوره، قالب‌های جدیدی مانند شعر نو، داستان و نمایشنامه به ادبیات فارسی راه پیدا کرد و شاعران و نویسندگان در محتوی آثار خود نیز نوآوری‌هایی به کار بردند.
- تاثیرپذیری از غرب: با گسترش روابط ایران با غرب، ادبیات فارسی نیز تحت تاثیر فرهنگ و ادبیات غربی قرار گرفت و مفاهیم و مضامین جدیدی از این طریق به ادبیات فارسی وارد شد.
برخی از مهم‌ترین شاعران و نویسندگان این دوره عبارتند از:
- ** Mirza Aref Tabrizli:** شاعر نامدار و از پیشگامان شعر نو.
- ** ملک الشعرای بهار:** شاعر و نویسنده برجسته و صاحب دیوان اشعار، مقالات و رسائل ادبی.
- ** نیما یوشیج:** بنیانگذار شعر نو در ایران.
- ** احمد شاملو:** شاعر برجسته و صاحب دیوان اشعار و ترجمه‌های متعدد.
- ** محمدعلی جمالزاده:** نویسنده برجسته و پدر داستان‌نویسی نوین ایران.
- ** صادق هدایت:** نویسنده برجسته و صاحب آثار مشهوری مانند “بوف کور” و “زنده به گور”.
آثار برجسته این دوره عبارتند از:
- ** دیوان اشعار ملک الشعرای بهار:** مجموعه‌ای از غزلیات، مثنویات و قطعات ملک الشعرای بهار که از نمونه‌های برجسته شعر دوره مشروطه به شمار می‌رود.
- ** افسانه نیما:** مجموعه اشعار نیما یوشیج که به عنوان نخستین مجموعه شعر نو در ایران شناخته می‌شود.
- ** هوای تازه:** مجموعه اشعار احمد شاملو که از نمونه‌های برجسته شعر نو در ایران به شمار می‌رود.
- ** داستان‌های کوتاه محمدعلی جمالزاده:** مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه جمالزاده که به عنوان نخستین مجموعه داستان‌های نوین ایران شناخته می‌شود.
- ** بوف کور:** رمانی از صادق هدایت که از مشهورترین آثار ادبیات فارسی به شمار می‌رود.
دوره مشروطه و پس از آن، دوره‌ای پرفراز و نشیب در تاریخ ایران و ادبیات فارسی بود. در این دوره، با تحولات سیاسی و اجتماعی، ادبیات فارسی نیز دستخوش دگرگونی‌های چشمگیری شد و شاهد ظهور شاعران و نویسندگان بزرگی بود که آثار بدیع و ماندگاری در نظم و نثر خلق کردند.
مجموعه ی گام کلاس (گروه آموزشی مهندس مسعودی) با هدف ارتقاء سطح علمی و موفقیت دانش آموزان متوسطه و همچنین داوطلبان کنکور در سال 1400 تاسیس شد و از بهمن ماه 1400 فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد . این مجموعه ضمن بهره بردن از کادر اساتید زبده و حرفه ای در کنار جدیدترین تکنولوژی های آموزش آنلاین و آفلاین در حال رقم زدن فصل جدیدی از آموزش دروس مختلف متوسطه و کنکور می باشد
موسس و بنيانگذار سایت گام كلاس استاد امير مسعودى ، مطرح ترين و با سابقه ترين استاد رياضى و فيزيک ايران در آموزش آنلاين و تلويزيونى هستند كه با ارائه سبكى جديد و روش هاى پاسخگويى سريع ، مهم ترین تمایز گام‌کلاس نسبت به ساير موسسات می باشد.
